Julian Ochorowicz

---

Życiorys

Julian Ochorowicz był synem Juliana Ochorowicza, inspektora w Instytucie Nauczycieli Elementarnych w Radzyminie oraz Jadwigi Teresy z Sumińskich (ok. 1830-1878). Po śmierci męża w 1855 roku, jego matka również stała się znaczącą pedagog, publicystką oraz tłumaczką.

W 1865 roku Juliusz ukończył gimnazjum w Radzyminie, a następnie rozpoczął studia w Szkole Głównej, które kontynuował na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskał tytuł magistra filozofii w 1871 roku. W roku 1874 obronił pracę dysertacyjną pod tytułem „O warunkach świadomości”, co zaowocowało nadaniem mu stopnia doktora nauk filozoficznych na Uniwersytecie w Lipsku. W Lipsku współpracował jako asystent w zespole prof. Wilhelma Wundta.

Po powrocie do Warszawy w latach 1874-1875 pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma „Niwa”. W 1876 roku profesor W. Wundt zainicjował program badań psychologicznych, zapraszając do współpracy, w tym również Ochorowicza, celem stworzenia laboratorium psychologicznego, które miało być gotowe do 1879 roku. Badania te koncentrowały się na procesach świadomości, a uczestnikami jego wykładów byli zarówno studenci, jak i naukowcy z całego świata.

W latach 1881–1882 był doktorem docentem na wydziale psychologii i filozofii przyrody w Uniwersytecie Lwowskim, którym kierował wówczas Leonard Piętak. W tym czasie zasugerował wprowadzenie dodatkowego języka polskiego w prokuraturach i urzędach poczto-telegraficznych w Galicji. W 1882 roku, przedstawiając rozprawę habilitacyjną zatytułowaną „Rozwój filozoficznych i chemicznych pojęć o atomach”, uzyskał stopień doktora habilitowanego.

W tym samym roku, Ochorowicz przyjął pseudonim literacki „Mohort”, który wykorzystywał do sygnowania swoich publikacji w okresie zaboru rosyjskiego. Następnie udał się do Paryża na staż naukowy, gdzie spędził kilka lat, a później powrócił do Warszawy.

W 1888 roku ożenił się z Marią Heleną Leszczyńską, lecz ich małżeństwo zakończyło się rozwodem około 1899 roku. Po rozstaniu z żoną osiedlił się w Wisły na Śląsku Cieszyńskim, w urokliwej i mało znanej miejscowości. Tam urządził sobie dom, znany później jako willa Ochorowiczówka, gdzie tworzył pracownię zajmującą się fototechniką, konstruowaniem elektrycznych przyrządów pomiarowych oraz chemią fotograficzną. Angażował się także w działalność społeczną, m.in. w Macierzy Szkolnej, a od 1900 roku pełnił funkcję prezesa Kasy Literackiej.

Julian Ochorowicz zmarł nagle na atak dusznicy bolesnej 1 maja 1917 roku w Warszawie, w mieszkaniu swojej ostatniej medium, Jadwigi Domańskiej. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 66-3-10/11).

Nauka

Julian Ochorowicz uważał, że każdy pozytywista to jednostka, której twierdzenia są poparte rzeczywistymi, weryfikowalnymi faktami. Tylko osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje mogą angażować się w dyskusje na kontrowersyjne tematy, a także powinny unikać rozważań dotyczących spraw niedostępnych dla obiektywnej oceny.

Badania prowadzone przez Ochorowicza skoncentrowane były na psychologii eksperymentalnej, a ich wyniki dokumentował w swoich publikacjach. Jego prace obejmowały empiryczne analizy zjawisk takich jak hipnotyzm, telepatia oraz mediumizm. Pomimo że nie stworzył on pełnej, usystematyzowanej teorii, myśli Ochorowicza wskazują na jego rolę jako prekursora koncepcji psychologii nieświadomości, która wyprzedzała idee Freuda.

W miejscowości Wisła zainwestował swoje środki w budowę pensjonatu, który nazwał „Ochorowiczówką”. W tym miejscu założył laboratorium psychologiczne, oferując tam samodzielną praktykę psychologiczną. Ochorowicz pełnił rolę psychologicznego doradcy dla wielu postaci z kręgów nauki i kultury, w tym dla Bolesława Prusa, Władysława Reymonta, Marię Konopnicką i innych znamienitych gości odwiedzających jego pensjonat.

Dr hab. Julian Ochorowicz, jako przedstawiciel psychologii eksperymentalnej, wywarł znaczący wpływ na formowanie się poglądów tzw. „starszej” polskiej szkoły filozoficznej w zakresie medycyny. W swojej pracy z 1868 roku zatytułowanej Jak należy badać duszę postulował wydzielenie psychologii z filozoficznych rozważań i traktowanie jej jako nauki przyrodniczej.

Na początku 1906 roku Ochorowicz zdobył jedną z nagród przyznaną przez „Przegląd Filozoficzny” w ramach konkursu dotyczącego filozofii ścisłej.

Wynalazczość

Julian Ochorowicz był osobą, której umysł wyprzedzał epokę. W 1877 roku zajął się problematyką telewizji monochromatycznej, opracowując koncepcję, która zakładała stworzenie ekranu zbudowanego z żarówek emitujących obraz zdalnie, przedstawiony jako zbiór punktów.

„Po telefonie i telegrafie musimy wynaleźć telefoton albo telefotoskop, to jest przyrząd telegraficzny do widzenia z odległości” – Julian Ochorowicz, czasopismo „Kosmos” 1878.

Artykuł na ten temat opublikowany w czasopiśmie „Kosmos” ukazał się w kontekście jego teoretycznych rozważań. Pomimo tego, że wynalazca napotkał liczne trudności techniczne i nie zdołał skonstruować takiego urządzenia, jego wkład w rozwój technologii telewizyjnej pozostaje niezatarte.

W 1885 roku wielokrotnie prezentował unowocześnione wersje telefonu, co przyczyniło się do poprawy komunikacji na dużą skalę. Jego urządzenia umożliwiły połączenia na znaczące odległości, w tym między Ministerstwem Poczty i Telegrafów w Paryżu a gmachem Opery Paryskiej, czy też między Antwerpią a Brukselą oraz Petersburgiem a Bołogoje.

Ochorowicz pozostawił po sobie ślad jako badacz i wynalazca, który podejmował różnorodne badania techniczne, w tym nad mikrofonami oraz aparatami do przesyłania dźwięku i światła. Dzięki temu jest uznawany za prekursora zarówno radia, jak i telewizji.

Publikacja

Julian Ochorowicz, w ramach swojej działalności naukowej, angażował się w publikację tekstów dotyczących psychologii wychowania. Jego prace były umieszczane w dziale pedagogiki w Encyklopedii Wychowawczej, co stanowi znaczący wkład w rozwój polskiej pedagogiki.

Dodatkowo, Ochorowicz publikował artykuły w „Przeglądzie Tygodniowym”, wykorzystując przy tym pseudonim „Julian Mohort”. Użycie tego fałszywego nazwiska było podyktowane koniecznością obejścia cenzury.

Mieszkaniec Wisły

Julian Ochorowicz zadebiutował w Wiśle w roku 1899, kiedy to miejsce porastała malownicza aura i oferowało idealne warunki dla twórczości. Poszukiwał on inspiracji do swojego dzieła, w którym opisywał temat „Wiedzy tajemnej w Egipcie”. Wkrótce później nawiązał współpracę z architektem oraz etnografem Bogdanem Hoffem, dzięki czemu udało im się zbudować kilka willi, które miały na celu gościnność i wypoczynek. Wśród nich znajdowały się obiekty takie jak „Maja”, „Sokół” oraz „Placówka”, a także „Ochorowiczówka”, który to jest pierwszym murowanym budynkiem w Wiśle, który przetrwał do dziś i znajduje się przy ulicy Ochorowicza w Dzielnicach.

Ochorowicz był nie tylko budowniczym, ale również pasjonatem fotografii, który uwieczniał urokliwe widoki Wisły i okolicy. Dzięki jego staraniom miejscowość ta zyskała na popularności jako doskonałe miejsce do wypoczynku. Organizował spotkania z prominentnymi gośćmi, wśród których znajdował się m.in. Bolesław Prus. To właśnie jemu Ochorowicz poświęcił jedną z czterech budowanych willi, nazywając ją „Placówką”. Interesujący był także fakt, że sam Bolesław Prus uwiecznił Ochorowicza w swej powieści, nadając mu postać Juliana Ochockiego.

Również Władysław Reymont często odwiedzał Ochorowicza. Podczas swoich pobytów w Wiśle, pod wpływem jego inspiracji, rozpoczął pracę nad pierwszym tomem „Chłopów”. Ponadto w 1908 roku, na krótki czas odwiedziła Juliana również pisarka Maria Konopnicka, co potwierdzało jego znaczenie w literackim życiu regionu.

W 1905 roku, działając w gronie znanych osobistości, takich jak ks. bp. Bursche oraz Bogumiłem Hoffem, Julian Ochorowicz był jednym z współzałożycieli Towarzystwa Miłośników Wisły. Jego prace znacząco przyczyniły się do przekształcenia miasta w popularną destynację turystyczno-wypoczynkową. W 1910 roku został współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Turystycznego „Beskid”, które było pierwszą polską organizacją turystyczną na Śląsku Cieszyńskim z siedzibą w Cieszynie.

Pomimo swoich licznych aktywności oraz zaangażowania społecznego, Ochorowicz nie ustawał w pracy naukowej. Własnoręcznie zbudowane laboratorium psychologiczne stało się miejscem wielu eksperymentów z zakresu psychologii eksperymentalnej oraz hipnologii, co wskazuje na jego zaawansowaną wiedzę i pasję do badań w dziedzinie nauk społecznych.

Wybrane publikacje

Julian Ochorowicz jest znanym autorem, którego publikacje na temat psychologii i filozofii przetrwały nawet w trudnych czasach zaborów i wojen. Wiele z jego dzieł odnaleźć można w prywatnych kolekcjach emigrantów z okresu II Rzeczypospolitej, a także w muzeum w Wiśle.

• Jak należy badać duszę? Czyli o metodzie badań psychologicznych (1869),
• Miłość, zbrodnia, wiara i moralność. Kilka studiów z psychologii kryminalnej (1870),
• Wstęp i pogląd ogólny na filozofię pozytywną (1872),
• Z dziennika psychologa (1876),
• O twórczości poetyckiej ze stanowiska psychologii (1877),
• O sugestii myślowej (jedna z pierwszych i najszerzej cytowanych książek polskiego autora z zakresu parapsychologii) (1887),
• Wiedza tajemna w Egipcie (opowiadanie historyczno-przyrodnicze); Istota bytu (legenda historyczno-filozoficzna) (1898),
• Układ genetyczny pierwiastków (1911),
• Zjawiska mediumiczne (1913),
• Psychologia, pedagogika, etyka. Przyczynki do usiłowań naszego odrodzenia narodowego (1917).

---

Oceń: Julian Ochorowicz

---